TERUGBLIK

1 april 2018

Door Bart


Hoog boven Tanzania vanuit het raampje van ons vliegtuig kijken we op het mooie land wat we weer verlaten. Het is prachtig groen. De regen van afgelopen weken heeft een groeizaam effect. Vanaf deze hoogte kijken we terug op een geslaagde uitzending! In welk opzicht? We hebben de meeste patiënten die waren geselecteerd om meer specialistische operaties te moeten ondergaan kunnen helpen. Door de komst van een chirurgisch/orthopedisch specialistisch team konden ze behandeld worden in Sengerema. Anders hadden ze daarvoor naar een ander ziekenhuis verder weg moeten gaan. De kosten voor de behandeling zou dan veel hoger uitpakken, de reis er naar toe langer en duurder. Er moet ook begeleiding (familie/naasten) mee op die reis om te zorgen dat eten en drinken verzorgd wordt in het ziekenhuis en eventueel extra medicijnen/verband/infuus gekocht worden.
Een van de patiënten die een vergrote schildklier had was gepland voor operatie, maar was de dagen ervoor gaan hoesten. Dat maakt het risico van de operatie en de narcose groter. We hebben de operatie uitgesteld en afgesproken dat ze aan het einde van de week nog een keer op controle zou komen om te zien of het weer beter ging. Ze had namelijk al betaald en er had al iemand uit haar omgeving een halve liter bloed gedoneerd. Dat moet bij elke (geplande) operatie vooraf gebeuren. Niet dat bij elke operatie ook daadwerkelijk bloed gegeven moet worden, maar wanneer dat nodig mocht zijn dan moet er wel een voorraad zijn. Op deze manier is van elke bloedgroep wat aanwezig in de “bloedbank”. Hiermee kunnen ook de patiënten die ernstige bloedarmoede hebben door andere ziekten geholpen worden en niet te vergeten de vrouwen die in het ziekenhuis bevallen, die een flinke bloeding of een keizersnede moeten ondergaan.
Donderdag middag kwam ze terug en het ging al weer een stuk beter. De longen klonken goed en ze hoestte af en toe wat blank slijm op. Samen met de anesthesie hebben we besloten om ze dan toch maar op vrijdagochtend te opereren. Eigenlijk wilde we geen grotere operatie meer op de laatste dag doen omdat je de complicaties dan niet meer zelf kunt zien of behandelen. De narcose en de operatie liepen voorspoedig. Toen het beademingsbuisje eruit gehaald kon worden, moest ze wel even flink hoesten..... De wond zwol in enkele minuten fors op... Een nabloeding! Irma heeft de patiënt weer snel in slaap gemaakt en we hebben de wond opengemaakt en het bloed en wat bloedstolsels verwijderd. Nog eens heel secuur alles nagelopen, maar geen grote bloeding gevonden. Nu maar een drain achtergelaten en hechtingen gebruikt die er snel uitgehaald kunnen worden. Want wij zouden 2 uur later het ziekenhuis verlaten en weer naar Mwanza gaan. Vlak voor we weg reden hebben we de patiënt nog even bezocht en ze lag er goed wakker bij zonder zwelling van de wond en via de drain liep maar een beetje vocht af. Volgende keer toch maar aan het principe vasthouden!
We hebben bijzonder veel ondersteuning gehad rondom en tijdens deze uitzending. Het Slingerland Ziekenhuis en in het bijzonder de groep chrirurgen. Zij maken het mogelijk dat er twee maal per jaar een team naar Sengerema kan en dat er spullen zijn die in Nederland niet meer nodig zijn, maar hier nog prima bruikbaar blijken. Het ziekenhuis in Sengerema, die gezorgd heeft dat we onderdak hadden, ook al was het de eerste week op verschillende plekken. Zuster Marie Jose, die zorgt dat we toegang hebben tot het ziekenhuis en dat de instanties  er van op de hoogte zijn. Maar ook de ervaring die ze inbrengt en de kennis van het doolhof aan (on)mogelijkheden om de zorg voor allerlei groepen te regelen. Hilde die een deel van de daarbij horende bureaucratie voor haar rekening heeft genomen. Maar ook hebben ze beide al een behoorlijke voor selectie van de potentiële patiënten gedaan, waardoor we voortvarend van start konden gaan. Hilde was ook heel betrokken en denkt in oplossingen en niet in problemen. Ze heeft een frisse kijk en is communicatief sterk, door haar Swahili kennis, maar ook door haar innemende enthousiasme en de voortdurende ontwapenende lach. Maar niet alleen in het ziekenhuis maar ook daarbuiten is ze betrokken. Ze heeft ook enorm veel te vertellen over van alles en nog wat. We vroegen ons af of ze tijdens haar slaap nog gewoon door blijft praten. Daar heeft ze haar bijnaam kletskous aan te danken. Maar never a dull moment! We hebben heel wat gezellige uurtjes op haar veranda doorgebracht. En daar ook kunnen genieten van een heerlijk drankje en lekker koffie. Maar vooral ook van de kookkunsten van Cecilia, die naast ook een heerlijke lach van lokale ingrediënten de lekkerste gerechten weet te maken. Ook het door haar gebakken brood was elke keer weer fantastisch! Daarnaast zorgde ze ook voor schone (OK)kleren. In het begin hadden we vers gebakken brood van een heuse Nederlandse bakker, die ook een vestiging heeft in Kampale Oeganda zo’n kleine duizend km verder weg... door Jesse, de broer van Jiska, naar ons toegestuurd! En hij leent zijn Toyota Landcruiser voor deze 2 weken uit waardoor wij makkelijk ons konden verplaatsen.
Het OK-team hebben we al vaker genoemd. Naast dat ze betrokken en consenscieus zijn, stond er bijna elke operatie een team wat elkaar en ons goed liet functioneren. De dirigent van de OK-ploeg Stephen had het weer goed voor elkaar! Maar ook de rest van de staf, zoals de nurses op de afdelingen en vooral op de IC zorgden dat het op de afdelingen goed verliep. De fysiotherapie, die eigenlijk een revalidatie afdeling is, maken dat de juiste patiënten geopereerd worden en dat de nabehandeling goed verloopt.
Vanuit Krijnen Medical hadden we naast textiele petjes een hoofdlamp op accu’s. Gelukkig was er deze uitzending geen stroom uitval van betekenis, maar wel een heel fijne back-up voor het geval dit in de toekomst wel weer het geval is. De 2 omnitracts passen niet in de huidige autoclaaf, maar dat is met de in gebruikname van de nieuwe sterilisatie afdeling met een grote autoclaaf binnenkort ook opgelost.
Er staan op OK inmiddels 2 ERBE diathermie apparaten, een van de firma zelf gekregen en de ander uit het Alrijne Ziekenhuis. Ze doen het nog steeds prima!
Voor de nazorg hadden we dankzij de vader van Louise een voldoende voorraad pijnstillers tot onze beschikking. dit heeft heel wat pijn gescheeld voor de patiënten die wij onder handen hebben gehad! Ook is onze malaria profylaxe dankzij hem veel minder zwaar geweest!
Natuurlijk zijn er nog veel meer bijdragen geweest. We vergeten er vast nog een paar. Maar het is een fantastisch gevoel zoveel wind in de rug te ervaren.

TOT ZIENS TANZANIA

1 april 2018 - Sengerema, Tanzania

Door Irma

Het zit er weer op........ 2 weken in Sengerema Hospital. Het was intensief, leerzaam, leuk, gezellig, hard werken, lachen, ontspannen etc. Het is nu wel even afkicken hoor ......
Voor mij was dit nu de 2e keer in Sengerema Hospital, ik heb het idee nu weer een iets beter beeld te hebben gekregen van hoe het hier is en wat de mogelijkheden zijn.
Sterker nog, soms betrap ik mezelf op de Tanzaniaanse manier van werken. Zuinigheid en flexibiliteit is hier geen overbodige luxe. Je denkt na over de spullen die je nodig hebt, zeker geen overbodige spullen gebruiken of uit de verpakking halen. Gazen zijn er alleen in steriel vorm, doekjes kennen ze niet, dus als je die nodig hebt, pak je de magische ‘altijd’ steriele tang om een gaasje uit een grote steriele pot te halen. Als je een spuitje helemaal leeg drukt gaat ie op slot, dan kun je hem niet meer gebruiken, dus als je het spuitje wilt hergebruiken moet je hier even aan denken. Steriliteit is weer een ander issue, een blaascatheter inbrengen, dat gaat verre van steriel, maar laten we eerlijk wezen, we hebben geen blaasontsteking door de catheters gezien deze uitzending. Dus ja, daar staan we dan met ons goede Westerse gedrag.
Op mijn eigen vlak (anesthesie/sedatie en pijnstilling) zie ik wel (kleine) mogelijkheden om hier in het ziekenhuis te kunnen ondersteunen wat mogelijk een duurzame aanvulling zou kunnen zijn. Het zou bijvoorbeeld fantastisch zijn als we voor kleine ingrepen en wondverzorging (o.a. verbandwissel bij brandwonden, wat meestal kinderen zijn), het voor de patienten ook zo comfortabel mogelijk kunnen maken. Het zijn namelijk vaak pijnlijke ondernemingen, nu wordt er of niets gegeven of diepe anesthesie waarvan de patienten nadien nog uren slapen (of lang liggen te trippen op de ketamine). Of we hierin kunnen bijdragen is afhankelijk van beschikbaarheid en kosten van o.a. middelen/medicijnen, veiligheid, behoefte en leergierigheid van het anesthesieteam. De behoefte is er zeker, beschikbaarheid moet onderzocht worden. Kosten, da’s nog een dingetje natuurlijk, hier zal creativiteit een belangrijke rol in gaan spelen en wat betreft veiligheid waarborgen, dat zie ik positief en over de leergierigheid maak ik mij geen zorgen. Al met al genoeg huiswerk.
Donderdag zijn we naar de kerk geweest, dit ivm witte donderdag. Het geloof speelt hier in Tanzania een enorme belangrijke rol. Afspraak was dan ook dat de operaties donderdag om 15.00uur klaar moesten zijn zodat iedereen de gelegenheid had om naar de kerk te gaan. Aangekomen bij de kerk was het een drukte van belang, de kerk zat vol en buiten de kerk zaten veel mensen waaronder ook veel kinderen op stenen en op de grond. Het was leuk om mee te maken, ze hebben een mooi koor en iedereen zag er op zijn ‘paasbest’ uit. Er werden speciaal voor ons plastic stoelen gehaald zodat we konden zitten, dat voelde een beetje opgelaten, ook wij kunnen op de stenen en grond zitten, maar dat was toch echt niet de bedoeling.
Wat hebben we genoten van de aardige mensen die we in en om het ziekenhuis hebben ontmoet. De hartelijkheid en dankbaarheid is fantastisch. Zo ook het enthousiasme en op welke wijze het Tanzaniaanse OK-team ons ondersteunde en hoe behulpzaam ze waren. Wij kunnen allemaal wel mooie ideeën en plannen hebben maar hoe je het ook bekijkt, Tanzania is een ander land, heeft een andere cultuur, andere mogelijkheden, andere hulpmiddelen en andere gewoonten. Samenwerking is onontbeerlijk om zo’n uitzending te laten slagen. Ook ons team uit Nederland bestond uit allemaal fijne mensen, fijn om hier deel van te mogen uitmaken. Met een tevreden en positief gevoel stap ik het vliegtuig in naar ons eigen koude kikkerlandje. Tanzania wie weet tot snel...

TAMTAM, ALIAS EN GEMIS VANAF DE VERANDA

30 maart 2018 - Sengerema, Tanzania

Auteur: Hilde

Ik zit weer alleen op mijn veranda, het chirurgisch team uit Doetinchem is net weer vertrokken naar Mwanza na twee weken van hard werken en gezelligheid in Sengerema. Cecilia, die altijd voor mij werkt, heeft de afgelopen twee weken voor ons allemaal gekookt en dus was het elke avond een drukte van belang bij mij op de veranda. Dat is nu dus wel weer een beetje stil. Naast alle gezelligheid ’s avonds is er ook hard gewerkt; ik denk dat er nog nooit zoveel vrouwen met een vergrote schildklier zijn geopereerd in twee weken tijd door Bart, de mondelinge tamtam was langzaam zijn werk gaan over de resultaten die deze week hier zijn behaald. Gisterenmiddag kwam er een vrouw uit Geita (70 km verderop) die viavia had gehoord dat er een goede chirurg was in Sengerema die grote schilklieren kon opereren, dus zo kregen we er tot op de laatste dag elke keer weer nieuwe patienten bij. Ik heb al aan Bart geopperd dat als hij zou blijven we een schildklierpoli voor hem zouden openen! Ook de grote groep kinderen met kromme beentjes en mensen met oude slecht genezen botbreuken hebben weer een betere toekomst gekregen door Erik. Dit werd allemaal mede mogelijk gemaakt door de Jiska, alias mama Staal, die de planning beheerde samen met Steven. De anesthesie verliep de afgelopen weken soepel onder leiding van Steven en met waardevolle aanvulling op het anaesthesie team door Irma, alias mama Boll. Ik denk dat ze deze naam niet meer kwijt raakt, want Bart heeft deze naam met verve geadopteerd! Even voor de duidelijkheid: als je hier als vrouw trouwt dan noemt iedereen je voortaan mama+ ‘de naam van je echtgenoot’. Krijg je dan vervolgens een kind dan wordt je voortaan mama+’naam van je oudste kind’ genoemd. Een kleine inzage in de positie van de vrouw in Tanzania alhier…..

Maar voor bijnamen hoef je niet perse te trouwen. Sofieke en Louise hebben, waarvoor veel dank…, Steven het woord ‘kletskous’ geleerd en dit woord aan mij gekoppeld! (geen idee waar dit vandaan kwam…;-)) Als ik nu voortaan ’s ochtends de OK oploop wordt ik hartelijk met een vrolijke lach erachteraan begroet door Steven met: ‘heyyyyyy kletskous, habari?!’ ipv ‘ goedemorgen doktari Hilde’. Asante sana Sofieke en Louise! Zoals je leest was het niet alleen gezellig op de veranda maar is er zoals gewoonlijk ook veel gelachen op OK. Sofieke en Louise hebben naast dat ze met Erik en Bart hebben geopereerd, ook geholpen met sectio’s en allerlei kleine ingrepen op de minor OK, een welkome hulp. Kortom ik ga het team missen.

Het was voor mij een bijzondere uitzending want de volgende keer als het team komt ben ik weer terug in Nederland. Ik ben hier langzaam aan het afronden en overdragen, het valt echter niet mee om deze bijzondere en mooie plek te verlaten. De halfjaarlijkse uitzendingen van Erik zijn steeds weer een welkome hulp naast de vele whatsapp consulten die ik regelmatig in heb gezet voor advies van de behandeling van de trauma patiënten die ik in de afgelopen 2 jaar met hulp van Erik naar me toe heb getrokken. Ik zeg zoals altijd ‘Karibu tena’ tegen het team, want natuurlijk zijn ze weer erg welkom over 6 maanden. Maar met een beetje pijn in mijn hart dit keer, het is een van de vele dingen die ik ga missen. De volgende groet is beter vandaag; safari njema; goede reis!