Laaste blog Felix sept. 2015

Mwanza, Tanzania, vrijdagmorgen 25 september 2015.

De Blanken kregen de klok
en de Tanzanianen kregen de tijd......

Zo luidt een Tanzaniaans spreekwoord.
De donderdagmorgen (gisteren) begon zoals elke ochtend in de afgelopen twee weken. Prachtige geluiden. Burgers Bush in Tanzania, zeg maar. Alleen op die ochtend geen water. Da's even wennen. Er heerst droogte in Tanzania. Men kijkt hunkerend uit naar regen. De watervoorraad van het Sengerema District Hospital bevindt zich onder het reservestreepje. Als je dat op het dashboard van je auto ziet, ga je op zoek naar een tankstation. Dat kan hier niet. Men is afhankelijk van het regenwater en van water uit het Victoriameer. Dat moet dan met tankwagens gebracht worden. Dat is duur en het duurt enkele dagen voordat het in Sengerema aangevoerd is. Zuster Marie José maakt zich zichtbaar zorgen. Zij moet de eindjes aan elkaar knopen. En die eindjes zijn hier heel kort...
Als er geen water is, kunnen de operatiesets niet gesteriliseerd worden.  En we hebben vandaag nog wat operaties te doen.....

Dan maar ongewassen en ongeschoren naar het ziekenhuis. Beetje jaloers op Jan, die zich niet hoeft te scheren; alleen zijn baard af en toe bijsnoeien.
Het is vandaag weer een nationale feestdag. Een soort zondag dus. De OK medewerkers hebben toch beloofd om te komen. En om vroeg te komen. " Acht uur " zei Erik.
Om acht uur nog niets te zien. Dan maar even over de ICU. De patiënten doen het goed. Ik probeer erachter te komen of de schildklierpatienten niet hees zijn. Ik probeer Vader Jacob te zingen en hoop,
dat ze in zullen haken. Niets daarvan; ze kijken me met grote ogen aan en denken het hunne van.
"Rare blanke snijboon" zullen ze gedacht hebben. Met behulp van de nurse komt de vraag uiteindelijk
door en lachen ze de tanden blank. Gelukkig doen alle stembanden het.

Op de afdelingen worden de ontslagbriefjes geschreven. Alles in tweevoud want carbonpapier hebben ze niet. Jiska zet twee tevreden patiënten met een slanke hals op de plaat en laat op haar telefoon de foto zien van de verwijderde schildklier. De patiënten maken een foto van de foto om in hun dorp verslag te doen van de blanke dokters. Soms denk ik aan Herge's Kuifje in Afrika. Alles is zo herkenbaar.

Om negen uur worden we door Jiska geroepen, dat de OK op ons wacht! Erik is al bezig met een osteotomie. De Makita-boor zingt in volle glorie en overstemt Michael Jackson, die hier razend populair is.  De eerste schildklier is vrij snel klaar. De tweede patiënt heeft volgens de papieren een "giant"- schildklier. Ik schrik ervan.

Wat een joekel, zeker 25 cm in doorsnee. Het team zet zijn beste
beentje voor; ook voor de Tanzanianen is dit een spektakel.

Anderhalf uur en een hele natte rug later ligt hij " in het bakkie".  Een welgemeend " Asanta sana" (dank je wel) gaat er door de OK en ieder begroet elkaar met een Tanzaniaanse High Five. De
Tanzaniaanse OK assistent vraagt of hij mijn OK pak mag hebben. Dat mag hij. Hij glimlacht breed vanachter zijn mondmasker.

Jan is naar de kinderafdeling gegaan om de baby met de pylorushypertrofie te bekijken. Acht weken oud en 3800 gram licht. Het kind houdt niets binnen en blijft spugen door de vernauwing in de maaguitgang. Blijkbaar komt dit hier niet veel voor. Jan overlegt met het anesthesie-team. Doorverwijzen naar Mwanza is geen optie. De ouders hebben zelfs geen geld voor de reis daarheen, laat staan voor de medische behandeling. Niets doen betekent de dood van dit mooie kleine kind.
Om twee uur zijn we zover. Behendig wordt er een mini-mini tube in de luchtpijp gebracht. Erik assisteert mij. Het is een prachtige ingreep. Met een klein sneetje in de bovenbuik  halen we de maag
naar buiten en er is inderdaad sprake van een heuse pylorushypertrofie.

Hulde aan Niek! Knappe
diagnose zonder de diagnostiek die wij in Nederland voorhanden hebben. Jammer genoeg zijn de co-
assistenten er niet. We verrichten een klassieke pyloromyotomie en zien het slijmvlies van de maag  fraai uitpuilen. Het kind is gered en dat geeft een enorme kick.
Jiska legt de operatie uit aan de moeder. Zij komt uit een arme stam en spreekt geen Swahili. Een andere vrouw tolkt.

Zuster Marie José stiefelt weer door de OK en mijn onderbuikgevoel vertelt mij dat er weer extra werk aan de winkel is. We hadden op woensdagavond besloten om op donderdagavond al naar Mwanza af te reizen. Allereerst omdat Erik, Jiska en Jan op vrijdagmorgen al vroeg op het vliegveld aldaar moesten zijn en daarnaast omdat zich een Amerikaanse sponsor gemeld had, die met Erik verder wilde praten over een ontwikkelingsproject. Dat zou dan mooi op donderdagavond in Mwanza kunnen plaatsvinden.

De koffers waren dus op donderdagmorgen- en middag gepakt, toen Erik met zuster Marie José nog een tibia-pen inbrachten voor een onderbeensbreuk.

Afscheid van Mamma Nema, van Niek en van zuster Marie José. Op het overdekte terras van wat in de afgelopen weken ons thuis geweest was. Met de helle spaarlamp aan het plafond. Met de schakelaars, die soms " dood"  waren. Met de kraan, waar soms geen water uit kwam, met het bed met de klamboe, met de zelfbedienings-douche. Ook de OK assistent komt nog even langs. Hij had mijn OK-pak al en bedankt nogmaals. Jan trekt spontaan zijn polo uit van de Brandweer uit Kleef. De  Klevner Feuerwehr is nu voortaan ook present in Sengerema...

En kleine opsomming van wat we de afgelopen negen dagen geopereerd hebben:

6 - osteotomie femur          
6 - osteotomie tibia
1 - parotistumor                  
1 - beklemde liesbreuk met darmresectie
2 - scrotaal  hernia              
8 - klompvoeten                  
4 - Achillotomieen              
2 - genu valgus                    
2 - elleboogluxatie.            
1 - elleboogfractuur.            
4 - femurfracturen
3 - overige osteosynthesen  
1 - schouderluxatie              
12  - halfzijdige schildklieren
4 - totale schildklieren
1 - hygroma colli                  
1 - recidief littekenbreuk buik
2 - laparotomie purulente peritonitis.  
1 - laparotomie kind Burkitt lymfoom met ileus
1 - laparotomie voor volvulus sigmoid
3 - amputaties ledematen
1 - hernia epigastrica            
1 - prolaps stoma.                
1 - zwelling lies                    
2 - osteomyelitis sequester.  
1 - anus plastiek
1 - pyloromyotomie.               1

In totaal zo' n kleine 70 ingrepen.

Na het afscheid van Sengerema verliep de terugreis goed. Ik had het idee, dat veel meer kinderen maar ook veel meer volwassenen ons toezwaaiden. Gekscherend: " ze zijn blij, dat we vertrekken". Weer de pont met de kleine handelaren. Weer de gebruikelijke chaos bij het in- en uitladen.  Aankomst in Mwanza in het donker. Weer lijkt de hotelkamer mooier dan de vorige week.
Een laatste maaltijd samen met een lekker Serengeti biertje. Herinneringen en anekdotes. Weemoed en opluchting. Het Werk zit erop

Vanochtend zijn Erik, Jiska en Jan om 10:00 uur vertrokken voor hun vlucht van Mwanza naar Nairobi. Morgen, zaterdag zullen  zij in Amsterdam landen.

Aly en ik reizen morgen nog een paar dagen verder.
We zijn moe, maar voldaan. We hebben geen gemakkelijke tijd gehad hier. Maar er is een hechte vriendschap ontstaan binnen ons team maar ook met de mensen van het ziekenhuis.
Tanzania is een prachtig land met mooie mensen. Maar ook een land met een onbeschrijfelijke armoede. We moeten zeker doorgaan om de mensen te blijven steunen. Ook is het maar een druppel op de gloeiende plaat. Het is goed te zien, dat de mensen op de OK het zo waarderen, dat helemaal hierheen zijn gekomen ook al hebben ze geen benul waar Nederland ergens ligt.

Erik en Jiska gaan door. Ze zitten nog boordevol plannen.

Vanuit Tanzania groeten wij jullie en danken jullie voor het lezen van al deze verhalen.

Het team van september 2015:
Erik, Jiska, Jan, Aly
en Felix

23 sept 2015

Sengerema, Tanzania, woensdagmiddag 23 september 2015.

Het ongelooflijke is gebeurd: de WiFi werkt weer.

Daarom van de gelegenheid maar gebruik gemaakt om jullie ( nu het nog kan) op de hoogte te brengen van de ontwikkelingen van vandaag.

Vanochtend om 7 uur zijn Leontien en Joris naar Zanzibar vertrokken. We hebben erg veel aan hun steun en hulp gehad. Gisteren de kers op de taart. Joris verrichtte zijn eerste schildklieroperatie. En dat deed hij netjes. Ze hebben in de toekomst wat aan die jongen in Hoorn. Leontien en Joris hielpen daarna een 82 jarige man van een gigantische liesbreuk beiderzijds af. Een hernia scrotalis. Bijna zo oud als de man zelf. Terwijl de gemiddelde Tanziaanse man 62 jaar oud wordt. Keurig werd er een Liechtenstein plastieken verricht met het laatste matje, dat we op voorraad hadden.
Vanochtend zag ik hem bij het krieken van de dag op de mannenzaal.  Trots toonde hij zijn onderbuik en als hij nog tanden gehad zou hebben, had ik een brede witte streep gezien. Die was er niet meer maar hij was duidelijk verlost van zijn opvallende bulten, die aardig in de richting van de knieën liepen.

De OK was vanochtend om 10:00 uur klaar om te beginnen. De eerste patiënten gaan wat traag maar als de boel eenmaal op stoom is, dan gaat het beter.  Het is als een groot vliegwiel, dat langzaam op gang komt. Toch nog wel wisseltijden van een half uurtje. Maar ze gaan aan ons wennen........

Hete menu toonde weer botcorrecties en schildklieren. Voor de smaak nu ook een gedisloceerde antebrachii-fractuur en een peritonitis.
Erik is nu bezig aan zijn laatste osteotomie.

 Jiska heeft het programma voor morgen op een rij en Jan heeft nu een strak suppositoria-programma.
Zojuist werd er een jongetje met een pylorospasme gepresenteerd. Twee maanden oud en een bedreven spuger. Hij komt niet  meer aan in gewicht.  Ik zag hem met Niek op de kinderafdeling. Daar lag hij temidden van zo'n tachtig kleintjes. Allemaal gewikkeld in van die fraaie Tanzaniaanse, gekleurde doeken.
Morgenochtend staat hij als eerste op het programma. Pyloromyotomie. Jan heeft beloofd gas te geven.

Zo direct de geïmproviseerde douche, staande in een plastic bak met een bakje lauw water over het hoofd afspoelen. Alles went en je gaat bepaalde verworvenheden en luxe waarderen. Schone kleren en afwachten wat de pot schaft.  Vanochtend liep er nog een hen aan een touwtje rond ons huis.....

Groeten aan jullieallemaal van ons team in Sengerema.

Als het lukt morgen nog een blog. Zo niet, dan tot ziens in Nederland.
Vrijdag vliegen Erik, Jiska en Jan met de KLM naar huis.  Aly en ik plakken er nog een paar dagen aan om het Serengeti Nationaal park te bezoeken.

Het was de moeite waard!

Felix

22 sept 2015

Sengerema, Tanzania, dinsdagmorgen 22 september 2015.

Een levende have.

Soms heb je het gevoel, dat je in de verkeerde film terecht gekomen bent. Gewoon, de verkeerde zaal binnengelopen.
Dat gevoel had ik de afgelopen dagen.

Het is nu dinsdagmorgen. De WiFi laat ons bij herhaling in de steek. Nu zit ik op het kantoor van zuster Marie José, terwijl de zonnestralen buiten gefilterd worden door de rook van de verbrandingsoven. Om 9:00 uur 's ochtends begint men met de verbranding van alle afval van de afgelopen 24 uur. Een misselijkmakende stank verspreid zich over het ziekenhuisterrein en penetreert de ziekenzalen. De mensen hebben het al niet comfortabel en dit zal het besluit tot vertrek van hun kant zeker bespoedigen. Waarom, vraag je jezelf af, moet dat op het ziekenhuisterrein verbrand worden? Afrikaanse logica.

Op zondagavond kersen wij terug van een 36 uur ontspanning in Mwanza. Op zondagmiddag de pont over het Victoriameer met de bekende drukte, de jongetjes met de pindaatjes, de man met de open limonadeflesjes, de chaos bij het uitschepen en ware vechtpartijen bij de taxibusjes. De stoffige weg achter de bus, de met een slalom de kuilen omzeilde en een stofwolk van een kilometer naliet. En natuurlijk de zwaaiende kinderen, als je ze nog kon zien door het stof.
Mamma Nema stond ons op te wachten bij onze tijdelijke woning in Sengerema. We hadden voor haar verjaardag een leesbril op de markt gekocht. Jan was spekkoper en dong " een Viertel" af. Er werd geen schilling meer aan het ding verdiend. De Plus 2 zal mamma Nema helpen om de letters voortaan wat beter te kunnen zien. Als dank kregen wij een paar mooie witte tanden te zien.

Maar dan de film. Bij het openen van de keukendeur zag ik ze al: een haan en een hen. Met een touwtje vastgebonden aan twee kratten. De haan vast aan het krat pils, de hen aan het krat Coca Cola.

" Voor het avondeten morgen", klonk het. De keukenvloer was hun speelhol met alle gevolgen van dien. En het was geen grap. Het was een film.
's Avonds geen electrictiteit. Maar we weten inmiddels niet anders.
Bij het krieken van de volgende ochtend werd de haan actief. Zodanig, dat ik dacht, dat hij naast ons bed stond. Ongelofelijke herrie. Hij beantwoordde het gekraai van een andere haan in de compound. De leiders van deze expeditie hadden inmiddels besloten, dat hij de eerste aan de beurt was om geslacht te worden. Vanwege zijn kraaitalent. Er werd ons verteld, dat deze daad volgens inheems gebruik uitgevoerd moest worden door de mannen in het huis. Mij niet gezien. Erik ook niet, want die had al een heel slachthuis omgebracht. Het was uiteindelijk Jan, die na zijn actie ( direct na het ontbijt) de bloedspetters van zijn enkels waste om daarna koelbloedig zijn Vitorinox dicht te klappen. Moordenaar.

En de film leek niet hield op te houden. Met een upside-down maag vertrokken we naar het
ziekenhuis. Ik zat nog steeds in de verkeerde zaal.
De OK lag volledig stil. Er waren geen assistenten. Die hadden het weekend gewerkt en sliepen uit. Komt in de beste landen voor.
Er waren wel vliegen in de OK. Ze hadden hun best gedaan in het weekend en zich exponentieel vermenigvuldigd. Het instrumentarium werd uitgebreid met zelfgefabriceerde vliegenmeppers, niet van die gewone elektrische chinezen.
Om 11:00 uur was iedereen zover, dat we een beginnetje konden maken. Erik en Leontien vormden het botten-team en Joris en ik begonnen aan de schildklieren. Vandaag geen  gewone schildklieren maar " reuze-schildklieren".  Drie stuks met wisseltijden van ruim een uur. Waarom?  Ik weet het niet. De Tanzaniaanse medewerkers verdwijnen en je ziet ze gewoon een half uur niet terug. Even een boodschapje doen of zo. Als je tijdens de operatie iets nodig hebt, dat gaan ze dat ook even in het
dorp halen. Zo lang duurt het. Vraag je dan om een urine - catheter , dan krijg je steevast een urine - zak. Het legt zo makkelijk contact en je hebt ergens om over te praten. Inmiddels zijn we zo wijs geworden, dat we alle spullen, die we nodig denken te hebben bij de operatie netjes klaarleggen, liefst op volgorde van  gebruik.


Erik verrichte een osteosynthese van de jongen op de ICU met bovenbeensbreuken beiderzijds. Hij vond nog een femurpen en een aantal TEN pennen. De jongen lag te wachten na een eerdere miltruptuur, die door het huisteam al eerder geopereerd was. De familie had inmiddels het geld bijeen gesprokkeld voor de operaties aan de beide benen.
Om 19:30 uur keerden we huiswaarts. Moe, maar voldaan. Jan had veel goeds kunnen doen in de pijnstilling.

Aly en Jiska hadden de winkeltjes aan de overzijde van het ziekenhuis bezocht.
Bij thuiskomst brandden de kaarsjes. En dat was niet alleen voor de gezelligheid.
De avondpot schafte kip.
Haan welteverstaan. Met verse kool, wortels en aubergines uit Mwanza. Dat vergoelijkte een hoop.

En toen was de film afgelopen.

Vandaag weer een vol programma.
Als het even meezit en als de WiFi het doet, houden we contact.

Hartelijke groet van ons allen,
Felix

Een volle week bericht van Joris en Leontien

Na de mooie blogs van onder andere Felix, ook een berichtje van ons (Joris & Leontien). Direct bij aankomst afgelopen maandag vielen we met onze neus in de boter. Het OK-programma was volgepland na 1,5 dag poli en we konden direct mee opereren bij een beklemde liesbreuk. De dagen erna vulden zich gemakkelijk met het assisteren van poli’s en geplande operaties (vooral standsafwijkingen en schildklieroperaties), maar ook met allerlei  hand- en spandiensten, zoals visite lopen op de afdeling en meedoen bij operaties in de ‘Minor theatre’ (onder minor vallen de vele amputaties.. ). 

Met dank aan onze familie en vrienden hebben we bijna 1200 euro binnengehaald en hiervan konden we niet alleen de gewilde draadkniptang kopen, maar ook nog veel hechtdraden. De draadkniptang kon meteen op dag 2 gebruikt worden, hij werkt uitstekend! Bij veel operaties wordt er geroepen om hechtdraadjes, en zo wordt er dankbaar gebruik gemaakt van de hechtdraadjes van Joris.

We logeren bij Niek, de Nederlandse tropenarts die ook in het Slingeland zijn chirurgie-onderdeel heeft gedaan. Hij zit nu hier bijna 9 maanden en het is leuk om zijn verhalen te horen. Naast het klinische werk en de supervisie van de (onmisbare Nederlandse) co-assistenten, probeert hij door meerdere projecten duurzame ontwikkeling voor het ziekenhuis te bewerkstelligen, bijvoorbeeld een gezondere financiele situatie voor het ziekenhuis door  betere inkoop van medicatie (zie Pils voor Pills, https://www.facebook.com/events/963919230321371/) 

Gisteravond is Milou, physian assistent neonatologie van het Radboud, gearriveerd. Samen met Niek gaat zij de nieuwe NICU vormgeven en trainingen geven aan de verpleegkundigen en artsen om de zorg van de allerkleinsten te verbeteren. Vandaag heeft Leontien meegedaan met een keizersnede en met de rondes over de maternity – en labour ward. Bijzonder om te zien hoe er met weinig middelen en mankracht toch zo’n 10.000 bevallingen per jaar worden gedaan. Trainingen en een NIEKU gaan zeker de perinatale zorg verbeteren!

De rest van het team is weer uitgerust teruggekomen uit Mwanza. ’s Avonds wordt er regelmatig, onder het genot van een biertje, de belevenissen, frustraties en uitdagingen besproken. Morgen weer een nieuwe dag met een interessant electief programma maar zeker ook een aantal verrassingen!

Draadkniptang in actie!

Weer blij naar huis!

Wachtend op een operatie nog even spelen.

19 sept 2015

Mwanza, zaterdagmorgen 19 september 2015.

Een wereld van verschil.

Gisteravond, vrijdag 18 september zijn we in het begin van de avond aangekomen in ons weekendverblijf voor de komende 48 uur. Een wereld van verschil.
De afgelopen vijf dagen zijn hectisch geweest. We hebben meer tijd in het Sengerema Diocese District Hospital doorgebracht dan we hadden kunnen denken. Meer dan 12 uur per dag. De aanhoudende, niet eindigende stroom van patiënten, alle ellende en al dat menselijk verdriet op zo'n beperkte compound laat zeker zijn sporen na en put je op zeker moment uit. Dat gevoel had ik in ieder geval gistermiddag om 17:00 uur, toen we de laadklep van de Toyota Landcruiser dichtklapten om naar Mwanza te rijden. Even genoeg gezien, even genoeg gehoord, even genoeg anaeroben

 Mwanza ligt hemelsbreed maar zo'n 40 km van Sengerema af maar kent al een beetje de luxe van het westen. Hoewel wij het in de afgelopen week prima gehad hebben, is het toch wel fijn, als je water uit de kraan ziet lopen als je de knop een slag omdraait. Of dat er licht uit de spaarlamp komt, als je de schakelaar indrukt. Maar ook dat is plastic met een dun laagje chroom, want 40 meter verderop bestaat er zichtbaar ook armoede. Dit is Tanzania, een van de armste landen ter wereld. Maar wel een prachtig land,

Nu verblijven we aan de zuidkant van het Victoria meer. Ik schrijf dit met een prachtig uitzicht op het water, dat zo vlak is als een spiegel. De horizon wordt onderbroken door enkele eilandjes. Vissers proberen in kleine bootjes de maaltijd voor de dag binnen te halen. De lucht vult zich met de eerste zonnestralen. Het land kleurt vruchtbaar groen.

De dag van gisteren, vrijdag 18 september begon goed.  Mama Nema, onze huishoudster voor deze weken die ons ook inderdaad pampert, was jarig.  Voor deze gelegenheid had zij het ontbijt op het terras voor de deur klaargezet en had Jiska een slinger met vlaggetjes opgehangen. Ontbijt met toast, Hollandse kaas, jam en hagelslag. En kleine bananen. En natuurlijk Africafe, oplosbare koffie, een zeldzame lekkernij  hier.

Op donderdagavond werden we door zuster Marie José verzocht om naar een vrouw te gaan kijken, die betrokken was geweest bij een busongeval. Van de 65 passagiers waren er twee ter plekke overleden en een aantal gewonden was in het regionale ziekenhuis aan de verwondingen bezweken. Deze patiente was door haar familie naar het Sengerema ziekenhuis ( 40 km verderop) vervoerd omdat men daar meer vertrouwen in had. Zuster Marie José vertrouwde het klinische beeld niet.
De vrouw lag in een kleine, warme kamer, omgeven door haar familie. Haar kleding en de BMI
verrieden, dat zij tot de betere kringen in Tanzania behoorde. Een parfum van Pseudomonas en anaeroben kwam ons tegemoet. Gezamenlijk onderzochten Erik, Jan en ik de patiente. Zij had een
borstkas-kneuzing aan de linker zijde en meerdere, inderhaast  dichtgehechte circulaire verwondingen
over de linker onder- en bovenarm. De bloedvoorziening was intact. We hebben geadviseerd te
starten met antibiotica en de hechtingen in Theatre 1 te verwijderen. Een röntgenfoto van de longen was op dat moment praktisch niet uitvoerbaar.  Wij deelden de zorgen van zuster Marie José en spraken af om op vrijdagochtend weer langs te komen.

Gisteren, vrijdag, was het naast de verjaardag van Mama Nema ook een nationale feestdag. Het OK personeel was toch bereid om naar het ziekenhuis te komen om ons OK programma af te werken. Ik bemerkte in de loop van de week ook, dat zij het steeds leuker vinden om met ons te werken. Er wordt in ieder geval steeds meer met de heupen gewiegd.

Na onze ronde op de ICU kon het mes er rond tien uur in.
Het menu bestond weer uit botcorrecties, schildklieren, een stomacorrectie en liesbreuken. Erik maakt dankbaar gebruik van zijn Makita boor. Een extra accu zou geen overbodige luxe zijn met deze
wachtlijst. In de wachttijden tussen de ingrepen zorgde Jiska voor een simultane polikliniek in de pre-
en postoperatieve ruimtes. Het is als een kraan die maar blijft doordruppelen. Jan zorgt voor goede peri-operatieve pijnstilling. Hij  (The Candy-Man) is een graag geziene gast geworden.

Joris en Leontien opereerden en verleenden hand- en spandiensten. Joris verwijderde een buikgaas uit
de buik van een zieke patiënt, die een maand eerder geopereerd was.   Even later werd ik door Leontien verzocht om naar de oude OK te komen omdat de lokale dokters besloten hadden om met deze bevinding de buik maar open te maken en dat ze nu de weg daarin  kwijt waren. Het gaas had een dramatische schade aangebracht met een openliggende dundarm met afsterving van de darmwand. Het is dankbaar, dat we dan met beperkte middelen het probleem voor hen kunnen oplossen.

Zoals ik deze week al eerder vertelde, lijkt de OK soms op een Aziatische markt.
Zo ook gisteren. Tijdens een van de schildklier- operaties zag ik in mijn ooghoek zuster Marie José door de OK stiefelen. Ze verzocht ons om naar de arm van de vrouw van de avond tevoren te komen
kijken. Die bleek volkomen necrotisch met tekenen van gasgangreen. Bovenarms- amputatie was onvermijdelijk.

Leontien en Joris blijven dit weekend in Sengerema, bij onze tropenarts Niek, die weekenddienst heeft. Ze hebben zich gisteravond al erg verdienstelijk gemaakt, waarover  in een van de volgende keren meer.  Jiska, Erik, Jan, Aly en Felix gaan Mwanza bezoeken.

Hartelijke groet van ons allen,
Felix

18 sept 2015

The Sengerema, vrijdagmorgen 18 september 2015.

Gelukkig hebben we weer ontvangst! Jan en ik zitten op het " strafbankje". Voor het kantoor van zuster Marie José, waar we onze berichten kunnen ontvangen en uitzenden. De zon schijnt weer en lijkt alle zorgen te relativeren. De verpleegafdelingen worden nu schoongemaakt en overal zie je medewerkers van het ziekenhuis met water en bezems in de weer.

We hebben zojuist visite gelopen op de ICU. Men is zichtbaar blij, dat we elke dag langskomen. Het jongetje met de miltruptuur doet het goed; het kleine manneke met de 2e tot 3e graads brandwonden ligt te ijlen. jan heeft voor goede pijnstilling gezorgd en gisteravond vond ik nog een voorraadje unitulle pakketten, die ik over zijn brandwonden gedrapeerd heb.
Gistermiddag werd ons een uitgemergelde man gepresenteerd met een enorm opgezette buik. Dit zou al een maand bestaan hebben. Hij is HIV patiënt. Men durfde hem niet te opereren vanwege zijn slechte algehele conditie. We hebben hem als team gisterochtend op de mannenafdeling bezocht en een werkplan opgesteld. Gistermiddag hebben we bij hem een wissel-snee in de bovenbuik verricht. Onder lokaal anesthesie. Ik herhaal: onder lokaal anesthesie. Ik kon de volvulus redresseren en heb een tijdelijk stoma aangelegd op het colon transversum. De man lag ervanmorgen redelijk bij. Een algehele narcose zou voor hem het doodvonnis betekend hebben.

Aly heeft gisteren de verloskamers bezocht.

Zij was onder de indruk van de gang van zaken. Ze zag vijf bevallingen in anderhalf uur. Bevallingen zonder een tussenschotten of afscheiding op een zaal van zes vrouwen. Alle vrouwen waren binnen een uur bevallen. Zo gaat dat hier: 900 bevallingen per maand, dag in, dag uit.

Jan gaat weldoende rond met de vermaarde morfine lollies, wat hem de bijnaam " The Candy man" bezorgd heeft. Op de ICU zijn ze blij, als hij weer langskomt.

Leontien en Joris kijken terug op veel operaties, die ze gisteren gedaan hebben: een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, laparotomieen, amputaties en voortdurend klaarstaan voor de poli, die tussen de operaties doorgaat.

Fantastisch, dat ze er bij zijn en ons zo goed helpen. s' Avonds komen ze bij ons langs om een biertje te drinken en even bij te praten.

Vandaag staan er weer schildklieren, osteotomieen, stoma-correcties en wat er verder nog binnen komt.  Het zal wel weer volle bak worden.
Vanmiddag reizen we in de Toyota Landcruiser over de zandweg terug naar Mwanza.

Onderweg zullen we ongetwijfeld de kinderen langs de weg zien, die ons toezwaaien. In Mwanza hebben we even 48 uur tijd om een beetje bij te komen en uit te rusten.

als de WiFi ons welgezind is, schrijf ik zo snel mogelijk weer over onze belevenissen in Sengerema.

Hartelijke groet van Jiska, Erik, Jan, Leontien, Joris
en Felix

17 sept 2015

The Sengerema, donderdag 17 september 2015.

In de afgelopen dagen zijn we verstoken gebleven van de WiFi verbinding. Helaas hebben we jullie niet dagelijks op de hoogte kunnen houden van de ontwikkelingen in dit mooie land. Mooi maar met een schrijnende armoede.
Op dinsdag en woensdag hebben we veel nieuwe patiënten gezien.

Enkele weken voor onze komst is via de regionale radio doorgegeven, dat de blanke dokters weer naar Sengerema komen. Patiënten doen er soms dagen over om naar Sengerema te komen.

En soms komen ze te laat, omdat ons operatieprogramma door degenen, die de eersten waren al volgeboekt is. Een trieste zaak.  Jiska beheerst de kunst om deze mensen dan uit te leggen, dat ze bij een volgende missie wel in aanmerking zullen komen voor een operatie. Hoop uit een engelenmond op een gouden schaaltje.

 Ook zijn er patiënten, die veel te vroeg in Sengerema aangekomen zijn. Geen probleem. Ze verblijven gewoon in het ziekenhuis, totdat de poli opengaat. Tijd is hier niet belangrijk, alleen de toegang tot hulp. Klokken aan de muur zie je hier ook niet. Tijd is voor niemand belangrijk.
De poli's zijn gevuld met kinderen met klompvoeten, O- benen, niet aangelegde ledematen, schildklieren en tal van gelaatstumoren. Erik heeft een vermaardheid opgebouwd in de behandeling van de aandoeningen van het steunapparaat.

Ze komen zelfs uit Mwanza, de universiteitsstad om door hem gezien te worden.

In de afgelopen dagen hebben we een spectrum aan pathologie geopereerd. Het programma is overvol met botcorrecties, schildklieren en alle pathologie, die er tussendoor komt. De (nieuwe) operatiekamer, die zo fraai in het Engels " theatre"  genoemd wordt, lijkt wel een mediterrane markt. Iedereen loopt in en uit. Patiënten worden binnengeschoven en tussen de operaties door wordt polikliniek gedaan in de voorbereidingsruimte. Gisteren werd er een jongetje van 10 jaar binnen gebracht na een val van 10 meter met een miltruptuur. Hij werd tussendoor geopereerd en had twee scheuren in zijn milt, die we met een omentumplastiek konden patchen. Hij doet het nu goed.

Eergisteren werd een parotistumor van zo'n 20 cm ( en ik overdrijf echt niet) verwijderd. Het was lang geleden, dat ik dat gedaan had maar de patiënt was nadien zichtbaar blij.
Ook Jan vermaakt zich goed.

Hij verbaast zich, net zoals wij, over de structuur van de ICU. Eigenlijk over het feit, dat er geen structuur is. Iedereen bemoeit zich met de patiënten en s' avonds is er soms niets gemeten (of fictief gemeten) en bleef alles zoals het s'morgens al was. Overigens, s' morgens kunnen we pas na 10 :00 uur visite lopen omdat de verpleegzalen dan schoongemaakt worden.
De pijnstilling. is goed geregeld in de handen van Jan. Hij beheert de ( nu gevulde) opiumkast op de kamer van het hoofd van de OK. Soms is het moeilijk om te interfereren met het beleid van de lokale anesthesiemederwerkers, die al zo lang op hun manier werken. Gisteren waren we alleen erg onder de indruk, toen er een zuigeling van 3 dagen oud op de OK binnengebracht werd met een extreme anemie. Het verzoek aan Jan was om een "naaldje in te brengen". Op een kruk in de gang, bijgelicht door een I-phone lukte het hem om een blauwe naald in de jugularis in te brengen. Hulde! Knap!

De dagen zijn lang. We beginnen om 08:00 uur en de dagen eindigen soms pas om 19:30 uur. Voor de
lunch op de OK wordt erg goed gezorgd; het mag ons klaarblijkelijk aan niets ontbreken. Een warme maaltijd met rijst en spinazie of een soort oliebollen staan om 14:00 uur keurig afgedekt in de kleine " koffiekamer". Het OK personeel wil, dat wij als eersten de maaltijd gebruiken: gastvrijheid   gecombineerd met ontzag en respect. Pas daarna eten ze zelf, meestal alleen met de rechter hand.
Bestek wordt niet gebruikt.  Het is daarom onder meer, dat de wisseling in de middag erg lang duurt en we niet zo snel veel patiënten kunnen opereren. Inmiddels hebben de OK medewerkers ook de I-phone muziek-installatie van Erik ontdekt met het gevolg,  dat het volume tussentijds opgevoerd wordt met wat ik veredelde "tribalmusic" zou willen kenschetsen. De markt wordt er wel levendiger door met die dansende OK assistenten.
Zoals ik al eerder vertelde, is de armoede in dit mooie land schrijnend.

Mensen komen van heinde en verre en als ze dan op de operatielijst geplaatst worden, blijken de de operatie niet te kunnen betalen. Want alles moet tevoren betaald worden: het lab (alleen het Hb), de röntgenfoto's, en de operatie. Er komt dan een dikke stempel "PAID" op de donkerbruin kartonnen map te staan.

Als ze het met hulp van familie en vrienden wel kunnen bekostigen, blijven ze enkele dagen in het ziekenhuis omdat de weg naar huis te ver is om op tijd weer terug te zijn. De verpleegafdelingen puilen dan ook uit.
Gisteren zag ik een kindje van 5 weken met een zwelling in de buik. De moeder had al 5 dagen in het ziekenhuis gewacht voordat er een arts naar haar gekeken had. Na het onderzoek ( waarbij er een echo op de OK gemaakt werd omdat alleen het hoofd van de OK de kennis heeft om een echo te maken) kon het jongetje terug naar de kinderafdeling. Moeder bleek al die dagen niet gegeten te hebben.
Aly vond nog een heerlijk restant van onze middagmaaltijd. Zorg voor kinderen tot 5 jaar is gratis; de ouders moeten voor zichzelf zorgen.

Leontien en Joris vermaken zich goed en doen veel nuttige dingen.

Ze zijn erg actief  en nemen ons veel werk uit handen. Ze zijn beiden al volledeerde operateurs: Leontien verrichtte gisteren een onderbeensamputatie en Joris deed zijn eerste darmnaad  een beklemde liesbreuk. Zij verblijven in het huis van Niek, die hier ook zijn draai gevonden heeft. Gisteren heeft hij een nieuw voorstel aan de Regionale Board gepresenteerd om het functioneren van de apotheek te moderniseren en daarmee kosten te besparen. Het is leuk en dankbaar, dat we zien, dat onze opgeleide Tropenassistenten het zo goed doen.

Het is nu nog. Vroeg. Zometeen toast met Hollandse kaas en dan gaan we er weer een mooie dag van maken.
Tot morgen (als het lukt). Hartelijke groet van ons allen, Felix