Op safari? (donderdag 26 november 2015)

Op safari

We zien geen wilde dieren onderweg van Sengerema naar Moshi. Dit stukje tekst heet wel ‘op safari’ maar dat betekent gewoon op reis. De autorit over 600 kilometer voert langs prachtige streken. Aan de voet van de Kilimanjaro, de Afrikaanse berg met eeuwige sneeuw, bezoeken we het hospitali waar Erich en Lara een jaar lang woonden en werkten.

Onderweg wordt er flink gewerkt op het land. Alles met de hand. Een enkele ploeg, en een enkele tractor niet meegeteld. Jongens begeleiden kuddes koeien en op zowat elke vierkant meter wordt redelijk intensief gewas verbouwd; mais, rijst, bananenbomen, wortels, het is er allemaal. Grote zakken mango’s en aardappelen op een krakkemikkige fiets gaan naar de markt;
40 procent van Tanzania’s inkomen is afkomstig van boeren. Zo’n tweederde van alle werkende mensen zit in de landbouw. Het hele platteland is zelfvoorzienend, maar onderweg is zichtbaar dat er ook sprake is van ondervoeding. Dit komt echter niet omdat er geen eten is, maar omdat mensen niet weten dat alleen rijst niet volstaat voor een kindje in de groei. In Tanzania gaat bijna ieder kind naar school, en zelfs 95 procent van de meisjes. Deze meisjes echter haken véél vaker dan jongens af voordat zij de middelbare hebben voltooid. De meisjes worden eerder geacht thuis mee te werken, en vaak is het geld op. Wat hiërarchie in het gezin betreft is het zo dat de man de baas is, en de vrouw slechts nét boven de kinderen komt. Tja.

Het is opvallend dat alle mensen behoorlijk wat familie hebben, maar gek genoeg in dit land waar afstanden voor de gewone mens bijna onoverbrugbaar groot wánt onbetaalbaar zijn, wonen de familieleden vaak honderden kilometers van elkaar. Vaak voor werk. Zij zien elkaar dan ook zelden, of nooit meer. Het is wel grappig dat ik vandaag de telefoon hoorde en naar m’n iPhone viste, maar tevergeefs; de in bonte lappen gehulde vrouw, met de hak werkend gebogen op het land, werd gebeld. Een enkeling heeft geluk en beschikt over een oud mobieltje.

In plaats van 10 uur rijden is het trouwens 15 uur, ook al ligt er meer en beter asfalt dan voorheen. Maar wij genieten onderweg van de vrijheid die de gehuurde auto ons geeft. Tussen Arusha en Moshi zijn koffieplantages, en ook weer veel meer Massai dan rond het Victoriameer. Bomen bloeien uitbundig, het is paradijslijk. We genieten van de lokale koffie en van een cola baridi in een kraampje aan de weg. Lekker koud, mits het stalletje beschikt over een koelkast en stroom. Alleen... de top van de Kilimanjaro zit in de wolken. Maar daarover hoor je mij niet klagen ;-) Beloofd is beloofd. Groet! r
  

Kleine beetjes. (woensdag 25 november 2015)

 

Kidogo kidogo

De laatste dag in het ziekenhuis van Sengerema! Uroloog Erich moet noodgedwongen de poli voor gezien houden, ook al komen er nog altijd mannen binnendruppelen. Hij verricht vandaag nog wel drie operaties; de piemel van een jongetje dat na de besnijdenis vol zit met littekenweefsel zo groot als een kleine tennisbal, weet hij weer tot normale proporties terug te brengen. Erich zal de ene andere patient van zijn urethra strictuur verlossen, de andere van zijn testikels vanwege kanker.

Het afscheid van de zeer waardevolle anesthesist Steven en de prachtige polimedewerkers Constancia en Jeffrey valt zwaar. Ook Mama Nema, de vrouw die tien dagen overheerlijke gerechten op tafel toverde voor ons, laten we weer achter, met pijn in het hart. Een andere pijn voelen we bij het afscheid van de talloze patienten waarvoor Erich en Lara al dan niet veel hebben kunnen betekenen. Met een koffer vol verse ervaringen, heeft Erich wéér meer kennis vergaard. De lijst met volgend jaar mee te nemen middelen vanuit het Slingeland is groot; aan Zuster Marie José de opdracht bepaalde middelen standaard in huis te hebben. Wat betreft het stellen van diagnoses, misschien wel het belangrijkste om de juiste behandeling te kunnen geven, heeft Erich duidelijke instructies achtergelaten. Hiervoor is ook een een apparaat nodig dat ons de kop niet kan kosten. Een fatsoenlijke endoscopieset maakt de poli voor Afrikaanse standaarden compleet. En omdat de turp-machine het van de week helaas begeven heeft, is een nieuwe nodig.

Naar Tanzaniaanse gewoonte vragen ook wij bij het afscheid om hulp; iets dat het ziekenhuis hier goed kan gebruiken. Via Simba en de Stichting Vrienden van Sengerema proberen we aan geld te komen om dit te realiseren. Op hun website http://www.stichtingvsh.nl staat hoe je een bijdrage kunt leveren. Hoe welkom zou het zijn! En net als ons korte bezoek aan dit hospitali, lijkt het misschien een druppel op een gloeiende plaat, maar als eerder gezegd; alle beetjes helpen! Kidogo, kidogo.

Hartelijk dank weer voor het lezen van deze blog en jullie soms overweldigende reacties! Na deze volgen er - bij leven en welzijn – (heel toepasselijk in dit land) nog twee, onderweg naar ons koude kikkerlandje. Groet, @roethie

 

 

Petje af! (dinsdag 24 november 2015)

 

 Diepe buiging

Tanzanianen hechten veel waarde aan begroetingen. Voordat je iets anders vraagt, vraag hen éérst hoe het gaat! Op het platteland zijn kinderen weinig of geen blanken gewend, en menigeen maakt dan een buiginkje. Dat is even slikken... Maar vandaag, vandaag maak ik een buiging. Mijn petje gaat af voor de coassistenten die in het ziekenhuis werken.

Na de overdracht om half 8 vanmorgen, geeft Daktari Erichi een heldere presentatie over urologie, het maken van een goede diagnose, behandeling en medicijnen. Even na 9.00 uur wordt een prachtig klein meisje geboren. Maar ze heeft en schisis, een gespleten lip. Coassistent Thijs, hij is net als de andere co’s al bijna drie maanden in Sengerema, brengt het meisje naar de afdeling neonatologie. Ze wordt in de couveuse gelegd omdat ze nauwelijks warm blijft. Het voeren van suikerwater, druppeltje voor druppeltje uit een spuitje, is lastig voor haar omdat ze zich snel verslikt. Intussen hechten Thijs en co Annelies een andere net bevallen mevrouw. Als Annelies weg kan van de verloskamers, gaat ze Erich assisteren bij het opereren van een man met een ernstig plasprobleem. Sophie draagt haar afdeling tijdelijk over aan andere arts (gelukkig is er één beschikbaar!) en lost Annelies af. Inis neemt ook taken waar bij de geboortes. Anoek heeft zich ontfermd over de kinderafdeling waar maar liefst 40 kinderen liggen. Een behoorlijk aantal is ernstig ziek. Ze hebben TBC, lijden erg aan ondervoeding met alle gevolgen van dien, hebben een onverklaarbare opgeblazen buik of de longen functioneren niet goed. Anoek rent van het ene bed naar het andere, legt de ouders in het Swahili (!) uit wat de prognose is, en wat ze kunnen doen voor hun kind. Iedereen schenkt zij een hartelijke lach, maar eens in de zoveel tijd vergaat haar zelf het lachen. Er zijn te weinig dokters, niet genoeg middelen of een verpleger vergat eenvoudigweg een kind zijn medicijn te geven.

Wát een ongelooflijke toppers zijn deze student-dokters. Ze verstaan hun werk, staan voor iedereen klaar en vertellen de verplegers continu wát ze doen en waarom. Als ze ’s avonds vrij zijn komt het geregeld voor dat ze toch naar het ziekenhuis gaan om een patiënt te zien. Af en toe blazen de co’s even stoom af om even later vrolijk verder te werken. Net als iedereen hier zijn zij zich ervan bewust dat het een druppel is op een gloeiende plaat. Maar, alle beetjes helpen!

Halverwege de middag zijn de voetjes van de baby met het hazenlipje nog altijd een beetje blauw. Haar opereren in dit ziekenhuis is geen optie; ze zal naar een ziekenhuis ver weg moeten. De vraag is of dat gaat gebeuren.

Een diepe, diepe buiging van mij voor de co’s, want woorden heb ik er niet voor. Zó’n fantastisch werk doen, en dan toch veel te vaak een patiënt of klein patiëntje te moeten zien sterven…

Asante sana for reading and sharing this blog! Groet, ruth

PS Wat mogen wij blij zijn dat we in Nederland zijn geboren. Mijn voornemen is om nooit meer te zeuren ;-) En zeker niet te klagen.

 

 

Oog van de naald (23 november 2015)

Door het oog van de naald

De voor vanmorgen geplande urethra strictuur (operatie van een obstructie in de plasbuis) gaat niet door. In plaats daarvan deelt de uroloog de twee OK’s met de oog-chirurg. Die heeft zijn afdeling goed op orde; de te behandelen patiënten hebben de juiste kleding aan en een plakkertje boven het goede (of eigenlijk juist niet ;-) oog. Twee cystoscopies en een turp konden wel prima tussendoor. Met de patiënten van vrijdag gaat het fantastisch. Vanmiddag haalt Erich via de buik een prostaat weg en doet nog een turp (prostaat uitschrapen zodat er weer een vrije doorgang is).

In een van de nieuwe couveuses ligt een piepklein kindje. Op de verlosafdeling leert co-assistent Thijs een verpleegkundige hoe je glucose, proteine en ketones kunt aflezen van een stick met urine van de vrouw die gaat bevallen. Op de recovery leegt Lara een spoelzak. Intussen wacht een patient met gewichten in het oog op voortgang van de operatie. Erich spreekt met co Annelies door wat de plannen op de OK zijn, en waarbij zij kan assisteren.

Morgen opereert Erich onder meer een jongen die na een verkeersongeluk (op een piki piki, levensgevaarlijk die motoren) een flinke strictuur heeft opgelopen. Hij kroop door het oog van de naald.

En uitgerekend op zo’n gevaarlijke piki piki ging ondergetekende vanmiddag bij een anestesist achterop naar een farm om te zien hoe varkens in Tanzania worden gehouden… Wordt vervolgd.

X Roethie, from Team Taub.

PS Vanavond inventariseren we tot in detail wat er nog nodig is om de urologie-afdeling in Sengerema écht goed te laten functioneren.

 

 

Eenvoudig leven. (maandag 23 november 2015)

Eenvoudig leven

Verreweg het grootste deel van de bevolking van Tanzania werkt op het land. Om half 7 wordt het licht en om half 7 is het weer donker. De wakulima (boeren) verbouwen bonen, mais, aardappelen, mango’s, bananen, allerlei wortels en rijst. Vrijwel alles groeit hier net onder de evenaar het hele jaar door, de regentijd helpt daarbij. Veel boeren hebben een koe of een geit, of wel tien koeien, en soms wel veertig. Eén of twee, meestal kleine, jongetjes hoeden de dieren. Met een sinaasappel of stuk suikerriet komen ze de dag door. De kuddes lopen langs de grote weg van zand met kuilen of stukken asfalt. De weg is vol met motoren en brommers, veel minibusjes en wat oude auto’s, te zwaar beladen vrachtwagens, en héél veel wandelaars en fietsers, zij vervoeren grote zakken groenten op de bagagedrager, vrouwen balanceren met balen rijst op het hoofd.

In elk dorpje zit een fietsenmaker, in een lint langs de weg zijn kraampjes en keurig volgepakte kleine winkels waarin zelfs de verkoper zijn kont niet kan keren. Mannen staan in een groep klaar om als taxi achterop hun piki piki (motor) mensen een lift te geven. Vrouwen doen de was, kinderen pellen pinda’s. Mensen van alle geloven wonen in dorpjes naast en door elkaar; haasten staat niet in het woordenboek; iedereen heeft tijd, en geduld. Tanzanianen leven het leven zoals het is; piepen en klagen bestaat niet. Roken en drinken doen de mensen niet; en het eten is lekker, variërend van enorme omeletten met aardappel en groente, tot briljant gekruide riblapjes met rijst. Nootjes en gefrituurde sprinkhanen zijn prima borrelhapjes.

En now it's monday. Wachtkamers van het ziekenhuis zitten vol. Alle markten en andere vormen van leven zijn zeven dagen van de week geopend. Maar het ziekenhuis is op zondag vrij rustig.

Later!! Groet, Ruth

 

 

 

'Dokter Zúster!'

‘Dokter Zúster!’

In 1990 kwam ze naar Tanzania, de Limburgse dokter die op de Phillipijnen haar geestelijke opleiding volgde.

Vandaag de dag is Marie José nog altijd de baas van het Sengerema Hospital. Ze mag al met pensioen, maar daar is zij natuurlijk het type niet naar. Ze heeft uitstel aangevraagd. En gekregen. Da’s logisch, voor zover ik dat kan inschatten, want wie zou dat willen en kúnnen overnemen?? Zoals zij, in ieder geval niemand. Het fantastische mens is klein van stuk, maar zo daadkrachtig als zij ken ik ze niet. Ze is overal, is voor iedereen een vraagbaak, verricht talloze kleine operaties op de OK, is verantwoordelijk voor de afdeling Intensive Care en neemt de taak op zich om voor mensen in en om het ziekenhuis te zorgen. Ze sponsort Tanzanianen die op het verkeerde pad dreigen te geraken, neemt in haar kloostertje op het ziekenhuisterrein gehandicapte pleegkinderen in huis, maar houdt zich ook bezig met personeelszaken, de adminstratie en regelgeving van de overheid. Er is weinig waarover ze niet kan meepraten.

Met haar Engels en Swahili is ze voor iedereen een luisterend oor. Ze weet precies wat de achtergrond is van de patienten op de 300 bedden in het hospitaal, en wat er aan schort. Van overheidswege zijn er regels voor wíe er wel of niet moet betalen voor een behandeling. Zo worden aids-patienten gratis behandeld, als ook kinderen jonger dan 5 jaar, zwangere vrouwen, mensen boven de 60, en de allerarmsten. Met andere woorden, 70 procent van de mensen in het ziekenhuis betaalt niets.

En hoe herken je die allerarmsten? ‘Helaas krijgen niet de allerarmsten van de regering een bewijsje waarop dit staat, omdat zij niet de juiste connecties hebben, maar de groep die nog net wel wat geld heeft, weet zo’n formulier te bemachtigen.’ En steekt dat niet, dat is toch onrechtvaardig? ‘Jazeker. Maar we doen wat we kunnen, wat ik kan veranderen verander ik, en de rest hebben we te accepteren.’

‘Kijk, iedereen heeft het recht op acceptabele gezondheidszorg, en dat proberen we te geven.’ Studenten die bezig zijn het vak van dokter of verpleger te leren, zeggen vrijwel standaard dat als ze één ding hebben geleerd van deze zuster die dokter is, is dat ze lief moeten zijn voor de patienten. Als ik Marie José met deze uitspraak confronteer, beaamt zij dat dit wel een heel mooi compliment is, waar ze een beetje verlegen van wordt.

 

A big hug from Team Taub, Ruth

 

 

 

Speelkwartier! (vrijdag 20 november 2015)

Speelkwartier!

Op zo’n 500 meter van het ziekenhuis staat een school. Altijd als je langs loopt lijkt het of kinderen in hun uniformpjes buiten spelen, maar schijn bedriegt. De kinderen krijgen wel degelijk ook les; óf ’s middags óf ’s morgens. Zodat ze het andere deel van de dag hun ouders kunnen helpen. In één klaslokaal zitten, zo blijkt na een globale telling, zo’n 120 kinderen. Bij navraag blijken het 138 kinderen te zijn. Ik zat er een beetje naast…

 

 

 

 

Naast de basisschool waar kinderen uitgelaten en uitgesproken opgetogen zijn over het in hun ogen bijzondere bezoek van de co-assistenten en mezelf, (waarover overigens ook het hoofd van de school en alle andere hotemetoten zich vereerd voelen) ligt het schooltje voor gehandicapte en dove kinderen. De kinderen die mobiel zijn, springen bovenop je om te knuffelen. Er zijn ook wat rolstoelers. Volgens het schoolhoofd is het de bedoeling dat de kinderen zodanig worden opgeleid dat zij zich uiteindelijk zelf kunnen redden. Of dit zal lukken, is de vraag. Meestal wonen de kinderen bij bijvoorbeeld hun oma. De naaste omgeving van deze kinderen kent geen gebarentaal, de taal die zij op school wél leren. De kinderen zijn zó blij dat hun lach mij kramp in m’n kaken bezorgt; die grijns is ook niet meer van mijn gezicht weg te krijgen… Zweet gutst van onze lijven. Ondergetekende krijgt daarom direct haar naam in gebarentaal, voor de dove jongens biedt het uiterlijk de basis; ik heet ‘wangen’. Tja… het is ook nógal warm in het klaslokaal.

Tot gauw! Namens Team Taub, groet ruth

Oja en nog iets; wat ontzettend leuk dat jullie lezen, delen én reageren! En heb je een vraag... stel 'm gerust!!

 

Couveuses en kleine kindjes (donderdag 19 november 2015)

Couveuses en kleine kindjes

Donderdag 19 november start de dag als altijd met de overdracht; de verslagen van de nachtploeg. Vandaag is een bijzondere dag want de vernieuwde afdeling neonatologie wordt geopend met een kleine ceremonie. Met name de Nederlanders dokters Milou, Marije en Niek zijn er druk mee geweest. Niet alleen met het regelen van gesponsorde houten couveuses, maar vooral ook met de opleiding voor dokters en verplegend personeel in het ziekenhuis. It’s all about knowledge and skills. De verplegers en dokters zullen blijvend worden bijgeschoold, zij het vanaf februari op afstand. Dan zijn déze witte dokters namelijk weer gevlogen.

De bisschop die wellicht zou komen voor de ceremonie, blijkt ’s middags te zijn verhinderd, maar het politieke districtshoofd is erbij. De passie van de Stichting Friends of Sengerema wordt bejubeld, in dit ziekenhuis komen per jaar 11.000 kindjes ter wereld en de zorg gaat vooruit door de middelen en gekwalifieerde mensen die hier zijn, mede dankzij deze Nederlandse vrijwilligersorganisatie.

Terwijl Erich een prostaat verwijdert en de samenwerking met zijn poli- en OK-team als een trein is gaan lopen, staat de zon hoog aan de hemel. In de boom zit een enórme Afrikaanse oehoe met twee uit de kluiten gewassen jongen. Op een rijtje, buiten, zitten net bevallen dames met hun heel kleine, premature kindjes. Op steenworp afstand van het ziekenhuis wordt afval verbrand. Een grijze wolk trekt over het terrein.

Vanavond meer. Groet! ruth

Visite en bezoek (woensdag 18 november 2015)

Visite en bezoek

Woensdag 18 november start de dokter, na om half 8 de overdracht te hebben gevolgd, met visite lopen. Sinds Erich de patiënt gisteren opereerde, ligt hij op de mannenzaal. Hij is fit en mag vandaag naar huis.

Even later wacht hij op zijn eerste patiënt op de OK waar hij meteen wordt gevraagd om even mee te kijken naar een mevrouw waarbij ze bezig zijn haar baarmoeder weg te halen. Het blijkt pas tijdens de operatie dat de patiënt baarmoederhalskanker heeft. Daarvoor zal ze een behandeling krijgen. Aan (de middelen voor) goede diagnostiek ontbreekt het nog wel eens.

Op de OK van Erich krijgt een patiënt spinaal verdoving.
Het is inmiddels kwart over 9.
Erich laat alles wat hij doet, zien aan zijn assistenten. Door zijn mondkapje klinkt Engels en Swahili, zodat ze een operatie als deze in het vervolg hopelijk zelf kunnen doen.

Het is middag geweest en Erich opereert inmiddels zijn volgende patiënt. Het gaat om een urethra plastiek.

Aan behoorlijk wat middelen ontbreekt het nog op de OK die gebruikt mag worden voor urologie. Maar een schaar is er.
Na nog een plastiek met twee stricturen, is er bezoek! Een collega-uroloog uit een naburig ziekenhuis komt ervaringen uitwisselen met de Nederlandse dokter.
De bezoekende dokter Igenge krijgt uitleg van Erich over hoe die een wondspreider kan gebruiken.

Igenge op zijn beurt heeft spullen bij zich om het schraap-apparaat voor prostaten te repareren. ‘s Middags werkt het al en gebruiken ze de machine voor een andere patiënt. Geheel naar tevredenheid.

 

 

Het is 21.00 uur en Erich moet nog de laatste vijf patiënten van de poli zien.

Morgen weer andere verhalen. Onder meer over het dagelijkse leven in Tanzania. Groet! ruth