De balans opgemaakt

Net terug in Nederland laten we alle gebeurtenissen en gesprekken nog eens de revue passeren.
We waren vertrokken met een tweeledig doel: Enerzijds de continuïteit van de uitzendingen te borgen door zoveel mogelijk patiënten te helpen. Anderzijds om even 'pas op de plaats' te maken en te bekijken of we deze uitzendingen naar de nabije toekomst kunnen continueren en op welke wijze we dat verantwoord kunnen blijven doen. Het bleek bijzonder nuttig wat meer tijd te hebben om gewoon eens gesprekken te voeren met verschillende mensen.

Regelmatig wordt me hier in Nederland de vraag gesteld: " Zie je na al die jaren dat jullie er komen nu verbetering?" Dat is een begrijpelijke, maar lastige vraag. Uiteindelijk weten we natuurlijk niet wat onze bijdrage is aan het geheel. Wel heeft altijd als een paal boven water gestaan dat we in ieder geval een enorme impact kunnen hebben op individuele levens:
Het meisje dat we van haar klompvoetjes afhelpen en daardoor een kans heeft op een normaal bestaan met een gezin, in plaats van zichzelf te moeten prostitueren om in leven te blijven.
Of de patiënten, die we van een stoma afhelpen, die anders in een sociaal isolement raken, worden gemeden omdat ze stinken, want er is geen stomamateriaal.
Of de patiënten, die al jaren vreemd worden aangekeken met hun enorme struma. Dat is waar we het allemaal voor doen!
Er is nog steeds een enorm tekort aan adequate chirurgische zorg in Afrika. Het is niet voor niets dat er de laatste jaren steeds meer publicaties verschijnen, waaruit duidelijk wordt dat waarschijnlijk wel 20% van alle gezondheidsproblemen ter wereld chirurgisch op te lossen zijn!

Maar verbetert de zorg in Afrika dan helemaal niet? Dat klopt ook weer niet.
Er zijn wel degelijk veranderingen ten opzichte van 10 jaar geleden. Het aantal artsen is wel gestaag aan het toenemen en er studeren specialisten af, die deels blijven werken in Tanzania. Ook in Sengerema is daar sprake van. Ze hebben sinds vorig jaar hun eerste eigen specialist, een gynaecoloog. Volstrekt terecht gezien het grote aantal bevallingen (12.000 per jaar).
Nog een belangrijke verandering: Sinds 2 jaar is Sengerema een opleidingskliniek geworden. In de praktijk betekent het dat er nu co-assistenten worden opgeleid en specialisten vanuit de Universiteitskliniek regelmatig komen lesgeven.
Positieve ontwikkelingen dus. Het zorgt weliswaar nog niet voor een spoedige beschikbaarheid van betere specialistische zorg ter plaatse, maar hopelijk op de lange termijn wel. Hoe lang....?

Terug naar de realiteit en de plaats van onze uitzendingen daarin.
We hebben altijd het principe gehuldigd dat ons werk een toevoeging moet zijn op wat er ter plaatse beschikbaar is. Die behoefte blijkt nog steeds groot. Het gaat nog steeds om een systeem van ernstige schaarste aan mensen, expertise en middelen. Uit de gesprekken met onze Nederlandse collega Marie José werd wel duidelijk dat het ziekenhuis en de mensen in de omgeving al helemaal rekening houden met onze halfjaarlijkse bezoekjes.
De tamtam (tegenwoordig ook sms en whatsapp) werkt er goed. Uit de gesprekken met Marie José als 'doctor in charge' en Steven als hoofd van de OK gaven weer meer inzicht in de mogelijkheden en onmogelijkheden.
Één ding stond vast: de uitzendingen worden bijzonder gewaardeerd voorde specialistische zorg die ze patiënten daarmee kunnen bieden, maar ook door de extra input die ze zelf krijgen in de samenwerking met OK personeel, gipsverbandmeester en de andere dokters.
We hebben ook gesproken over de opleidingsfunctie, die het ziekenhuis nu heeft. We kwamen tot de conclusie dat er in de huidige situatie zoveel extra wordt gevraagd van het ziekenhuis, dat het soms begint te wringen. Zo is het momenteel niet verantwoord op 2 operatiekamers tegelijk grote operaties uit te voeren, daar schiet de anesthesie apparatuur voor tekort.
Een nieuw anesthesieapparaat zou 17.000 euro kosten en zou hierin enorm helpen! Het ziekenhuis is hier al een tijdje voor aan het lobbyen, maar tot nu toe hebben andere zaken meer urgentie.
De uitzendingen gaan dus nog steeds door vanwege de niet aflatende grote behoefte, maar op een iets minder intensief niveau totdat de apparatuur en de mankracht weer op sterkte is om het voldoende veilig te blijven doen.
De volgende uitzending staat alweer gepland voor eind September!!

Hilde's blog

Als ik door het ziekenhuis loop zie ik door elke gang wel een kind op kromme benen voorbij waggelen. Het is het teken dat Staal weer in het ziekenhuis is aangekomen. Als je niet beter zou weten zou je denken dat hier in de omgeving een ‘kromme benen stam’ woont. Van heinde en verre komen mensen hun kinderen brengen omdat de inmiddels jaren bestaande uitzending van Erik als een tamtam door de omgeving gonst. Ook al hebben we dit keer geen oproep gedaan, naast de door onszelf terug bestelde patiëntjes van de vorige uitzending zijn er toch nog een heel aantal patiënten zelf aan komen waaien. Echter hebben we ons best gedaan, zoals Erik eerder schreef, om de chaos van de patiëntenstroom rondom de uitzending te beperken en dat is aardig gelukt.

Het is heerlijk om Erik dit keer samen met Jiska, weer over de vloer te hebben. Ik ben hier inmiddels ruim 8 maanden aan het werk en heb mijn draai hier aardig gevonden. Ik ben in mijn dagelijkse werk verantwoordelijk voor de (mannen)chirurgie afdeling, wat maakt dat ik deze twee weken mijn grootste hoofdpijn patiënten op mijn afdeling van de afgelopen tijd even kan bespreken en eventueel samen kan opereren deze weken. De whatsapp lijn met Erik is regelmatig in gebruik, maar in real-life is het toch nog beter overleggen, heel fijn. Daarnaast hebben we de afgelopen twee weken Sanne Veltkamp, mijn voormalig chirurgie opleider uit mijn Nederlandse tropenopleiding, op bezoek gehad. Samen hebben we alle patiënten met moeilijke buikoperaties (veel opheffen van stoma’s) gezien en geopereerd, dus zijn voor Erik alleen alle kromme benen en botproblemen overgebleven. De patiënten met enorme schildklieren zijn terug besteld voor als er weer een KNO arts uit Mwanza langskomt. Kortom het pathologie pallet lijkt overzichtelijk, wat voor Sengerema een hele prestatie is. Er komen natuurlijk wel onaangekondigde en acute cases langs, maar daar is dit keer tijd voor. Het is echt heerlijk om, ook al weet ik zelf het antwoord ook wel, dit toch even te kunnen checken bij een specialist. Dat is een luxe die ik meestal niet tot mijn beschikking heb.

’s Avonds is het met alle gastdokters uit Nederland een drukte van belang bij mij op de veranda. Oneindige gesprekken over het ziekenhuis, over de toekomst en over het leven passeren de revue onder het genot van een biertje of wijntje. Daarnaast komen er elke avond allerlei mensen aanwaaien om dr Erik te zien, never a quiet moment…tja het heeft voor en nadelen om hier een lokale beroemdheid te zijn ;-). Ik geniet volop van alle gezelligheid in mijn huis, het zal nog stil worden volgende week. Daarnaast geniet ik van alle medische adviezen en hulp. Karibu tena dus! En die volgende visit gaat natuurlijk weer komen over een half jaar en dat is voor Sengerema en voor mij een fijn vooruitzicht.

In de zijlijn van de uitzending…

Er zijn tijdens ons bezoek zoveel situaties die passeren, zonder dat we ze ooit vermelden. We merken ze wel op, maar vermelden ze niet. Misschien door gewenning in deze cultuur en het daarom niet meer als ‘anders’ registreren? Een paar situaties:

Onderweg naar de OK voor een dag opereren staat een vrouw ons op te wachten. Ze is een beetje gezet, fraai gekleed in een kleurrijke Afrikaanse jurk. Ze spreekt ons aan en tijdens het rituele groeten vraag ik me af wat zij nu zou willen. Het gebeurt zo regelmatig dat ik word aangesproken voor een consult. Ik herken haar wel ergens, maar weet niet direct wie ze is. Dan vraagt ze: “Herken je me nog?” Ai, lastige vraag, want meestal betekent het dat het een eerder behandelde patiënte betreft, die dan de hoop koestert dat ik haar direct kan plaatsen. Dat ik een dokter ben met een encyclopedisch geheugen voor alle door ons behandelde patiënten… Terwijl de radertjes in mijn hoofd draaien vertelt ze over hoe ik een paar uitzendingen geleden haar stoma heb opgeheven. Dan valt het kwartje. Ze is bijzonder goed opgeknapt en kan zich nu ook weer overal vrij bewegen. Ik verwacht een vraag over nog bestaande klachten, maar daar gaat het niet om. Ze vertelt dat ze al twee dagen naar ons op zoek is. Ze is bijzonder dankbaar en vraagt of ze voor ons kan komen werken als huishoudster in Nederland. Ze hoeft er geen betaling voor. Ze is ongetrouwd en we maken nog een grapje over het vinden van een blanke partner en lopen uiteindelijk door. Achter me hoor ik haar iemand bellen, waar ze teleurgesteld tegen zegt: “Het is niet gelukt”.  

Nog een patiënt: Dit keer knulletje van 9 jaar, dat met een grote glimlach voor ons komt staan en zegt: Dokter, valt u iets op aan mij? Terwijl ik hem onderzoekend aankijk, zegt hij al triomfantelijk uit zichzelf: “ Ik heb schoenen aan! “ Het jongetje is geopereerd aan zijn klompvoet en kan nu voor het eerst schoenen dragen…

Vandaag kwam Stanislaus naar het ziekenhuis om te groeten. Hij had vernomen dat we naar hem hadden gevraagd. Het is een vroegere patiënt van 35 jaar, HIV positief, die door ons een aantal jaren geleden is geopereerd, omdat zijn volledige rechter been en heup chronisch ontstoken waren. Hij lag toen al 2 jaar in het ziekenhuis met doorligplekken en een stinkend, gebroken en geïnfecteerd been met open wonden naar heup en bot. De enige mogelijke oplossing voor hem was een grote operatie, waarbij zijn zieke been moest worden verwijderd tot in het heupgewricht. Dat was toen een hele klus. Mooi om te horen hoe hij is opgeknapt, stabiel is met medicijnen voor de HIV en een eigen winkeltje heeft op de markt naast het ziekenhuis, waar hij schoenen repareert.

Jiska met Stanislaus

  

Enkele plaatjes

Pre-operatieve beoordeling 

Revalidatie op de kinderafdeling 

Deze beentjes staan nu recht 

En deze ook...

In de 'workshop'

Gips uit Nederland!

Bonny thuis bij moeder en broers 

Geef me de vijf...zes, zeven?

In de flow

Een eerste nacht in Tanzania heeft altijd weer iets vertrouwds: Het geluid van de krekels, een enkele brulkikker en het continu aanwezige concert van nachtelijke insecten. Het wordt soms tijdelijk onderbroken door een paar verdwaalde trommels van een ver feestje. 

Zo we hebben al weer drie volle dagen achter de rug hier in Sengerema. De eerste twee dagen blijft het voor ons tweeën een weliswaar enorm vrolijk en gezellig weerzien, maar het vertraagt daardoor wel ons voortbewegen door het ziekenuis. Overal herkenning en de daar onlosmakelijk mee verbonden verplichting van het groeten.  Het is ook wel weer een feestelijk ritueel van begroetingen voor ons van al die oude bekenden. Alle rijtjes moeten worden afgewerkt: “ hoe was de reis, hoe was jullie oogst dit jaar, hoe waren de regens, hoe gaat het met de kinderen, hoe gaat het met jullie ouders,  hoe is het met iedereen van wie we houden” Ook alle collega’s van Slingeland die hier zijn geweest passeren de revue met de vraag wanneer ze weer langs komen om de zieken te helpen….  

Marie Jose had fantastisch voorwerk gedaan en inmiddels 28 patiënten geselecteerd voor een eventuele operatie. Na deze kort te hebben gezien en gepland, hebben we met Marie Jose en Hilde nog een reeks patiënten op de afdeling mee beoordeeld en verschillende ook gepland.

Het programma loopt redelijk goed door op de OK de afgelopen dagen. Op gang komen ‘s morgens blijft afhankelijk van allerlei factoren waarvan de grootste toch wel blijft hoe de nacht eruit heeft gezien; Hoeveel keizersneden zijn er geweest, hoeveel moet er opnieuw gewassen, gepoetst en gesteriliseerd worden voordat er weer geopereerd kan worden.

Vandaag een vijftal kromme beentjes recht gezet en een meisje van 8 met nooit behandelde klompvoetjes aan één kant geholpen. Voor deze kinderen is dit een eerste stap naar een normaal leven, waar ze minder kans hebben om verstoten worden met alle nare mogelijke gevolgen van dien.

‘s Avonds zitten we veel bij Hilde (de tropenarts die hier na Niek is gekomen). Haar opleider is er ook met een schoonzus. We worden lekker daar verwend door de oude vertrouwde kookkunsten van onze hulp van toen wij hier woonden, Cecilia. Zij heeft in het verleden uren met onze jongste op de rug gelopen, toen hij nog een baby was.

Een bijzondere bijkomstigheid voor ons is dat onze oudste pleegzoon, Bonny hier nu ook is met zijn verloofde. Hij komt hier vandaan en heeft zijn moeder en broers in geen jaren gezien.  Voor hen beiden is dit een heel spannend avontuur en het is fijn dat we er ook zijn om dit mee te beleven. 

Inmiddels regent het pijpenstelen (eindelijk, hier lang verwacht...) en is het internet ongelofelijk traag. Het lukt jammer genoeg niet plaatjes te uploaden, dus die houden jullie tegoed.